Chuyên Trang Nhà Thuốc GPP
Khi trong môi trường khắc nghiệt và kéo dài, cơ thể sẽ không đủ khả năng giữ thân nhiệt cơ thể ổn định dẫn đến các rối loạn ở các mức độ, đặc biệt có thể nguy hiểm đến tính mạng.
Những bệnh liên quan đến nhiệt
Bệnh do nhiệt bao gồm một số rối loạn khác nhau, mức độ nghiêm trọng thay đổi từ chuột rút cơ bắp và kiệt sức vì nóng đến say nắng (đó là một trường hợp khẩn cấp đe dọa mạng sống). Bệnh do nhiệt mặc dù có thể phòng ngừa, nhưng vẫn ảnh hưởng đến sức khỏe của nhiều người, đặc biệt là đối tượng làm việc ở môi trường nắng nóng. Khi say nắng không được điều trị kịp thời và hiệu quả, tỷ lệ tử vong sẽ đến 80%.
Bệnh nhân bị kiệt sức do nóng dễ dàng bị mất sức và khó duy trì chức năng thần kinh bình thường. Trong cơn say nắng, các cơ chế bù trừ sự thoát nhiệt không thành công (mặc dù có thể vẫn còn mồ hôi) và chức năng thần kinh trung ương bị suy giảm. Say nắng nên được chẩn đoán sớm và điều trị tích cực ở bệnh nhân tăng thân nhiệt và tình trạng thần kinh thay đổi hoặc rối loạn chức năng hệ thần kinh trung ương khác, bất kể có đổ mồ hôi.
Khi được điều trị nhanh chóng, hầu hết mọi người đều hồi phục hoàn toàn khỏi các bệnh do nhiệt. Tuy nhiên, sốc nhiệt có thể dẫn đến chết người nếu không được kiểm soát đúng cách.
Nguyên nhân của bệnh do nhiệt
Theo bác sĩ giảng viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn rối loạn nhiệt là do kết hợp tăng nhiệt lượng vào và giảm sản lượng thải ra.
Nguyên nhân do nhiệt lượng vào quá mức thường
Nhiệt lượng vào quá mức thường là kết quả của sự gắng sức, nhiệt độ môi trường cao, hoặc cả hai. Rối loạn do bệnh và sử dụng thuốc kích thích có thể làm tăng sản xuất nhiệt.
Lượng nhiệt dư thừa:
- Một số rối loạn cơ bản: Cường giáp; Nhiễm trùng; Tăng thân nhiệt ác tính; Hội chứng thần kinh ác tính; Ngộ độc Salicylate nặng; Động kinh; Hội chứng serotonin.
- Nhiệt độ môi trường cao
- Thuốc kích thích: Amphetamines; Cocain; Methylenedioxymethamphetamine (MDMA, hoặc Ecstasy); Chất ức chế monoamin oxidase; Phencyclidine (PCP)
- Hoạt động gắng sức: Tập thể dục, hoạt động thể chất
Nguyên nhân do cơ thể làm mát kém
Làm mát kém có thể là kết quả của bệnh béo phì, độ ẩm cao, nhiệt độ môi trường cao, mặc quần áo nặng và bất cứ điều gì làm tổn thương cơ chế đổ mồ hôi hoặc bay hơi mồ hôi.
Tác dụng lâm sàng của bệnh do nhiệt
Tác dụng lâm sàng của bệnh do nhiệt bị trầm trọng hơn bởi những điều sau đây: Không có khả năng chịu được việc tăng nhu cầu tim mạch tăng lên; mất nước; rối loạn điện giải; sử dụng một số loại thuốc cơ bản
Người già và trẻ có nguy cơ cao với bệnh do nhiệt. Người cao tuổi có nguy cơ cao, vì họ thường sử dụng các loại thuốc có thể làm tăng nguy cơ, có tỷ lệ mất nước và suy tim cao hơn, đồng thời làm mất khả năng tổng hợp các protein điều nhiệt khi bị shock nhiệt. Trẻ em có nguy cơ cao do tỷ lệ bề mặt da cơ thể – khối lượng lớn hơn (dẫn đến tăng nhiệt độ cao từ môi trường vào một ngày nóng) và tốc độ sản xuất mồ hôi chậm. Trẻ em chậm hơn để thích nghi với khí hậu và ít đáp ứng cảm giác khát.
Nguyên nhân mắc các bệnh lý về nhiệt có thể chia làm 2 thể chính: Kiệt sức do tập thể dục dưới nắng nóng hoặc say nắng; Không hoạt động gắng sức nhưng vẫn bị sốc nhiệt.
Các trường hợp nhiệt kiệt sức, chuột rút do nhiệt, sốc nhiệt đều xảy ra khi cơ thể không thể tự làm mát một cách hiệu quả. Tuy nhiên, mỗi trường hợp đều có điểm khác biệt nhỏ.
Phương pháp điều trị cho các bệnh lý vì nhiệt
Chuột rút:
Bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y Dược TPHCM chia sẻ với tình trạng này xử lý cơ bản là tránh khỏi môi trường nhiệt và cung cấp dịch. Nghỉ ngơi, uống nhiều nước lọc, nước ép đảm bảo vệ sinh thực phẩm, nước uống điện giải và ăn những món ăn có độ mặn vừa phải. Xoa bóp nhẹ nhàng hoặc bóp mạnh vào những vùng cơ bắp bị chuột rút có thể làm dịu đi các cơn co thắt. Trong những trường hợp nghiêm trọng, bệnh nhân cần được truyền dịch tĩnh mạch bằng dung dịch có chứa muối. Nếu những cơn chuột rút vì nhiệt không biến mất trong vòng một giờ hoặc bạn có vấn đề về tim mạch hay đang trong chế độ ăn kiêng mặn thì hãy tìm kiếm sự trợ giúp y tế.
Tình trạng kiệt sức do nhiệt và sốc nhiệt:
Đầu tiên, bạn hãy kêu gọi sự trợ giúp y tế khẩn cấp, điều này rất quan trọng. Sau đó, nếu có thể, hãy cho bệnh nhân uống nước, tuy nhiên không nên cho uống nếu bệnh nhân đang trong tình trạng đờ đẫn hay đã ngất đi. Tránh sử dụng đồ uống có cồn hay có chứa caffeine.
Phương pháp điều trị cơ bản cho kiệt sức do nhiệt là bù dịch và điện giải. Người bệnh nên được chuyển đến vị trí mát mẻ, đặt nằm thẳng hoặc nâng chân cao hơn đầu, uống từng ngụm nhỏ nước mát, hơi mặn như nước uống điện giải, nước ép cà chua, nước canh thịt nguội hoặc các loại nước ép rau và trái cây khác.
Sốc nhiệt thường xảy đến nhanh chóng và có thể gây ra tổn thương não bộ vĩnh viễn, thậm chí là tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Bất kỳ ai bị sốc nhiệt cũng cần được chăm sóc y tế khẩn cấp.
- Trong khi nhân viên y tế đang đến, người giúp đỡ nên di chuyển bệnh nhân vào bóng mát hay che phủ họ bằng quần áo hay ga giường ướt. Có thể cởi bỏ quần áo bệnh nhân và rưới họ bằng nước mát cho đến khi nhân viên y tế có mặt.
- Những túi đá chườm có thể được đặt ở các vị trí háng, cổ, nách hoặc được làm mát bằng tay, quạt máy hay máy sấy được điều chỉnh nhiệt độ lạnh (không được sử dụng máy sấy nhiệt độ nóng).
- Nếu có thể, hãy sử dụng nhiệt kế để giám sát nhiệt độ bệnh nhân và dừng việc làm mát nếu nhiệt độ cơ thể của họ đã về mức bình thường.
- Khi đã đến các cơ sở y tế, bệnh nhân đã chịu tình trạng sốc nhiệt sẽ được tiêm dịch truyền tĩnh mạch để điều chỉnh tình trạng mất nước và cung cấp đầy đủ natri, kali. Theo chia sẻ từ trình dược viên bệnh nhân còn có thể được tiêm thuốc tĩnh mạch nhằm kiểm soát những cơn co giật hoặc các biến chứng khác. Theo dõi tại giường bệnh trong vòng 24 giờ đến một vài ngày.
